Sama nazwa Ludwinów pochodzi prawdopodobnie od nazwy ludwin, oznaczającego z języków germańskich przyjaciel. Miejscowość należała do biskupów krakowskich i graniczyła z Dębnikami i Zakrzówkiem.

  Po pierwszym rozbiorze Polski Austriacy wycofali się z Krakowa i Kazimierza, stworzono projekt budowy nowego miasta nad rzeką. W 1776 roku komisarz syrkularny przeniósł się do Ludwinowa. Obecność zarządu astriackiego doprowadziła do konfiskaty majątku kościelnego, co zaskutkowało obniżeniem kwot majątku biskupiego. Na terenie Ludwinowa, czyli na terenach przypisanych do biskupstwa, erygowano parafię przy kaplicy świętego Bartłomieja, która jest aktualnie najstarszym zachowanym zabytkiem na terenie danego obszaru.Kaplica, początkowo służąca jako prywatna sala modlitwewna na folwarku architekta i sekretarza króla Jana III Sobieskiego Mikołaja Grabiańskiego, w 1816 roku trafiła do klucza majątku właściciela ziemskiego z pobliskiego Podgórza Franciszka Rippera.

  Najbardziej rozpoznawalną granicą Ludwinowa była oczywiście granica naturalna na Wiśle i Wildze, co doprowadziło do specyfikacji zajęć mieszkańców, gdyż oprócz rybactwa dokonywano tu również pozyskiwania futer bobrzych. Żeremia przy licznych rozlewiskach meandrujących rzek były naturalnym elementem krajobrazu, jednak inteligentni ich mieszkańcy szybko migrowali w miejsca bezpieczniejsze. Nasze wyobrażenie i ogląd świata nadrzecznego jest zresztą mocno niezgodne z prawdą historyczną, gdyż obecne koryto Wilgi to sztucznie przygotowany kanał spławny, naturalny bieg rzeki zmieniono skutecznie w wieku XX. Zmiany architektoniczne dotknęły Ludwinowa najsilniej od wieku XIX, kiedy to w ramach autonomii galicyjskiej tworzono duże zakłady przemysłowe, co mimo braku odpowiedniej ilości izb mieszkalnych, doprowadziło do geometrycznego wzrostu liczby ludności w ostatnim dziesięcioleciu wieku. Stosunki te kształtowały się następująco: wzrost liczby mieszkańców z 637 do 2089, zaś domów zaledwie z 41 do 93.

  Przesiębiorstwa, które wpłynęły na kształt Ludwinowa to przede wszystkim garbarnia, cegielnia i połączony z kamieniołomem wapiennik u stóp Skał Twardowskiego. Garbarnia, przejęta przez Polskie Zakłady Garbarskie, funkcjonowała do 1991 roku. Aż do lat 30-tych XX wieku była to fabryka z zatrudnieniem powyżej 300 osób i produkcją 100 tysięcy par obuwia rocznie. Własne zaplecze logistyczne z wytwórnią pudełek, strażą fabryczną, pogotowiem ratunkowym wewnętrznym oraz flotą transportu samochodowego nie uratowało jednak zakładu, gdyż konkurencyjna Bata doprowadziła do upadku całości.

  Zniknięcie zakładów z całą ich infrastrukturą spowodowało utworzenie nowej przestrzeni na zabudowę, co zmieniło wygląd Ludwinowa, pod budowę Osiedla Podwawelskiego wyburzono starą ulicę Wróblą, a pod działkę, na której powstanie hotel Forum (projekt Janusza Ingardena) zlikwidowano boisko Robotniczego Klubu Sportowego Garbarnia, ulice Retmańską, Wilga oraz częściowo Barską i Ludwinowską.